.
 |
|
|
نویسنده: مهندس مهدی صمدانی
به‌روز رسانی: تیر ۱۳۹۹
در این مقاله می‌خوانیم:
- بروز تغییرات رفتاری دلیریوم، خطای ادراکی، توهم، یا هذیان
- چند مثال
- توضیح بیشتر
- سازشگری با بیمار
- بر طرف کردن مشکلات محیطی
- با مشکل گام به گام روبرو شوید
- عوارض و تداخل مصرف دارو
- به پزشک مراجعه کنید
.
.
با پیشروی بیماری فرسایش مغز، تغییرات رفتاری مختلفی در بیماران ظاهر می‌شود. بعضی از این علایم به‌تدریج ایجاد می‌شوند و نسبتاً پایدارند مانند توهم و هذیان که ممکن است نیاز به مداخلات دارویی و مراجعه به روان‌پزشک یا متخصص مغز و اعصاب داشته باشند. تغییرات رفتاری دیگری مانند دلیریوم، معمولاً به‌صورت ناگهانی ظاهر می‌شوند و با علائمی مانند خطای ادراکی، اختلال تکلم، توهم، و هذیان همراه می‌باشند. این نوع تغییرات رفتاری به‌دلیل بیماری‌های زمینه‌ای بوجود می‌آیند و برای برطرف کردن‌شان باید به پزشکی که در بیماری زمینه‌ای مربوطه تخصص داشته باشد، مثلا متخصص بیماری‌های عفونی، مراجعه نمود.
هدف این مقاله، تشریح مختصر تغییرات رفتاری فوق، بیان شباهت‌ها و اختلاف‌های بین آنها، و نحوه سازشگری با آنهاست. مراقبت‌کننده باید بتواند آگاهانه اقدامات مراقبتی لازم را در مورد عزیز خود بکار بندد و در صورت نیاز به مراجعه به پزشک، در موقعیت بهتری برای بیان شواهد و عوارض بیمار خود باشد.
.
بروز تغییرات رفتاری دلیریوم، خطای ادراکی، توهم، یا هذیان
تغییرات رفتاری فوق ممکن است در سیر بیماری بیماران فرسایش مغز، به دفعات و با شدت یا ضعف متفاوت بروز کنند.
- در سالمندان، این تغییرات رفتاری ممکن است به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مانند فشار خون، دیابت، و پروستات یا وجود سایر مشکلاتی مانند عفونت، یبوست، تداخل دارویی، و امثال آن بروز نمایند.
- بیماران مبتلا به فرسایش مغز، معمولاً علاوه بر مشکلات سالمندی، به‌دلیل کم شدن توان حافظه، تفکر، و شناخت، در معرض خطر شدیدتری برای بروز اینگونه عوارض قرار دارند.
- تشخیص اینکه بیمار به کدامیک از عوارض فوق دچار شده است نیاز به بررسی دقیق مسایل زمینه‌ای، ذهنی، و فیزیکی بیمار دارد.
- برداشت درست مراقبت‌کننده از عوارض فوق، در معاینه بالینی بیمار و تشخیص دقیق عارضه، به پزشک معالج کمک خواهد کرد.
.
چند مثال
دلیریوم: پدر بزرگ ساعتی قبل برای صرف عصرانه در جمع شما حضور داشت. اما او اکنون و ناگهانی تب دارد و در تخت دراز کشیده است. او ناله می‌کند و چیزی نامفهوم در باره کسی برزبان می‌آورد. شما نمی‌دانید او چه می‌بیند و چه می‌گوید. پدر بزرگ خودش هم نمی‌داند و در حالت نیمه بیدار و نیمه خواب بسر می‌برد.
خطای ادراکی(ایلوژن): نزدیک غروب آفتاب است. نسیم ملایمی پرده را تکان می‌دهد. پدر بزرگ باور دارد کس دیگری در اتاق خواب او حضور دارد. شما چراغ را روشن می‌کنید و پرده را کنار می‌زنید. پدر بزرگ می‌بیند و قبول می‌کند که کس دیگری در اتاق خواب حضور ندارد و او به خطای دیداری دچار شده است.
توهم(هالوسینیشن): پدر بزرگ در اتاق خودش مشغول استراحت است. شما صدای او را می‌شنوید که شما را به‌کمک می‌طلبد. او اشخاص نا‌شناسی را در حیات منزل می‌بیند و از این بابت نگران است. او از شما می‌خواهد آنها را از منزل بیرون نمایید درحالیکه هیچ‌کس در حیات منزل شما حضور ندارد.
هذیان(دیلوژن): پدر بزرگ مطمئن است که همسایه پشت بوته نسترن پنهان شده و در باره او جاسوسی می‌کند. با پدر بزرگ به حیاط منزل می‌روید، به او نشان می‌دهید، و او قبول می‌کند که همسایه پشت بوته نسترن پنهان نشده است. اما او هنوز باور دارد که همسایه نسبت به او جاسوسی می‌نماید.
.
توضیح بیشتر
دلیریوم: با پپیشروی بیماری فرسایش مغز، تغییرات حافظه و شناخت به آرامی ظاهر می‌شوند و ماهها و شاید سالها طول می‌کشد که کاملاً مشاهده شوند. این تغییرات دلیریوم محسوب نمی‌شوند. دلیریوم اختلالی است که به صورت ناگهانی ظرف چند ساعت تا چند روز در بیماران بروز می‌کند. با شروع این عارضه، شما شاهد تغییرات شدید و سریعی در دَرک، توجّه، خُلق، تکلّم، و توان فعّالیت بیمار خواهید بود. این تغییر سطح هوشیاری معمولا باعلایم جسمی مانند تب، تعریق، تغییر ضربان قلب (افزایش یا کاهش)، و تغییر ساعت خواب و بیداری همراه است.
- سایر افراد که به بیماری فرسایش مغز مبتلا نیستند نیز ممکن است به دلیریوم دچار شوند ولی به‌دلیل دور از انتظار بودن عارضه، زود به پزشک مراجعه می‌کنند و دلیل آن تشخیص داده می‌شود.
- علت بروز دلیریوم، معمولاً مشکلات طبی داخلی مانند عفونت، اختلال عملکرد کلیه، کبد و تغییر داروها، و امثال آن می‌باشد.
- بیماران مبتلا به فرسایش مغز به کرّات و با شروع بیماری‌های عفونی یا داخلی و تغییر داروها، به این عارضه دچار می‌شوند. دلیریوم عموما با رفع عوامل ایجاد کننده آن از بین می‌رود. در بیماران مبتلا به فرسایش مغز، مراقبت‌کننده ممکن است علایم دلیریوم را مربوط به بیماری فرسایش مغز بداند و اقدامات لازم را به عمل نیاورد. این کار خطرناک است و به تشدید مشکلات خواهد انجامید.
- افراد مبتلا به دلیریوم ممکن است گاهی به کارهایی دست بزنند که بسیار خطرناک هستند، اما آنها به یاد نمی آورند که این کارها را انجام دادند و یا اینکه این کارها خطرناک می‌باشند.
.
خطای ادراکی: بیمار چیزی را می‌بیند ولی تصور او از آنچه که دیده است با واقعیت اختلاف دارد. مثلا او ممکن است اشکال و رنگهای فرش را به‌صورت حشرات تصور نماید یا بند لباس را به‌صورت مار ببیند. در این حالت او دچار یک اشتباه بینایی[2] شده است. اگر خطای دید او را برایش توضیح دهید در بیشتر موارد قانع می‌شود. خطای ادراکی، سوء برداشت از محرکی است که وجود دارد. در مقابل، برای برداشت غلط در توهم، هیچگونه محرک خارجی وجود ندارد.
- خطای ادراکی مانند خطای دیداری ما از یک برنامه شعبده بازی، ممکن است برای همگان اتفاق بیفتد.
- بیمار ممکن است با شنیدن صدای کبوتر یا آژیر اتومبیل باور کند کسی او را احضار نموده، لباس بپوشد و از منزل خارج شود.
- خطای ادراکی بر سه نوع دیداری، شنیداری، و لامسه‌ای تقسیم می‌شود ولی نوع دیداری آن شایع‌ترین انواع آن است.
توهم: بیمار در بیداری و در بعضی اوقات حتی بین خواب و بیداری تصور می‌کند که کسی را می‌بیند یا صدای کسی را می‌شنود درحالیکه آن شخص وجود خارجی ندارد. در توهم، هیچگونه محرک خارجی نقش ندارد و کوشش مراقب در قانع کردن بیمار که تصور او غلط است بی‌فایده می‌باشد.
- بیمار ممکن است مادر خود را که سالها قبل فوت کرده است ببیند، با او صحبت کند یا حتی سعی کند به‌سمت او برود.
- بیمار ممکن است نوه‌هایش را در حیات منزل مشغول بازی تصور کند در حالی که آنها امروز به خانه او نیامده‌اند.
- بیمار ممکن است چای خود را به یک دوست که در اتاق او حضور ندارد تعارف نموده و با او صحبت کند.
- دیده‌ها و شنیده‌های بیمار واقیت ندارند ولی او سخت به وجود آنها باور دارد و بحث کردن با او بی‌فایده است.
- توهم ممکن است با هر یک از حواس پنجگانه ظاهر شود ولی نوع بینایی آن رایج‌تر است.
هذیان: بیمار ممکن است به غلط باورهایی داشته باشد که واقیت ندارند و زاییده فکر اشتباه و درک غلط او از تجربه‌ها و محیط اطراف باشد. این باورها حقیقت ندارند اما بیمار به وجود آنها باور دارد.
- بیمار ممکن است باور داشته باشد که کسی او را تعقیب و درباره او جاسوسی می‌کند.
- بیمار ممکن است باور داشته باشد که افراد فامیل به او خیانت می‌کنند یا از اموال او دزدی می‌کنند.
- بیمار حتی ممکن است باور داشته باشد بعضی از حرکات و گفته‌های شخصیت‌های اجتماع مانند گویندگان تلویزیون، نوشته کتاب‌ها، اشعار، و کلیپ‌ها، مخصوصاً و هدفمند در باره او ساخته و پرداخته شده‌اند.
- بیمار ممکن است بریده روزنامه‌ها، بعضی از اشعار شعرای گذشته، و اخبار را به‌خود مربوط بداند و آنها را جمع آوری کند.
- این باورهای بیمار از واقیت به‌دورند ولی بیمار به شدت به آنها باور دارد و کوشش در قانع کردن او بی‌فایده است.
- هذیان شدت و ضعف دارد و تشخیص آن در فرهنگ‌های مختلف آسان نیست. مثلا در فرهنگ ما، افکار دایی‌جان ناپلئونی یا اعتقاد به اینکه ائمه به کسی توجهی خاص دارند، برای بیشتر ما امری عادی است، درحالیکه برای فردی که با فرهنگ ما نا آشناست هذیان(دلوژن) به‌حساب می‌آیند.
سازشگری با بیمار
- باور کنید که رفتار بیمار عمدی نیست و مشکلی فیزیکی یا بیماری زمینه‌ای باعث بروز این تغییر رفتاری شده است. با دلجویی به بیمار نشان دهید که غمخوار او هستید.
- از جر و بحث خودداری کنید. استفاده از دلیل و منطق برای قانع کردن بیمار که او در اشتباه است، به‌جز در مورد خطای ادراکی(ایلوژن)، با توجه به کم شدن توان قضاوت او بیهوده است و ممکن است به پرخاشگری و خشونت بینجامد.
- در کنار بیمار بمانید و به او اطمینان خاطر بدهید. می‌توانید بگویید: نگران نباشید. من پیش شما می‌مانم و از شما محافظت می‌کنم.
- سعی کنید بفهمید بیمار چه تصوری دارد، به چه چیزی فکر می‌کند، و در چه موقعیت فکری و زمانی و مکانی قرار دارد. واکنش خود را با این برداشت هماهنگ کنید.
- بجز در مورد دلیریوم، از شگردهای آرامش‌بخش و آسان استفاده کنید، مانند پیاده‌روی در پارک، باغبانی سبک، موسیقی و رقص، نقاشی، و یا هر کار دیگری که حواس بیمار را از موضوع دور کند.
- محرک‌های حسی را کم کنید. اگر حضور دیگران مشکل آفرین است، بیمار را به اتاق خودش که محیطی آرام‌تر و آشناتر است هدایت کنید ولی اگر تنهایی باعث تشدید مشکل می‌شود، بیمار را به اتاقی که دیگران حضور دارند راهنمایی نماییید.
- توهم ممکن است در اثر کاهش درک محرک‌ها مانند کاهش بینایی یا کاهش شنوایی بوجود آید. در صورت امکان این کمبودها را با استفاده از عینک و سمعک برطرف نمایید.
- توجه کنید که عفونت در سالمندان و بیماران فرسایش مغز ممکن است به‌همراه تب نباشد و فقط عارضه دلیریوم بوجود آید. لذا لازم است در صورت بروز دلیریوم حتما به پزشک مراجعه نمایید.
.
بر طرف کردن مشکلات محیطی
- صدای اضافی و مداوم مانند تلویزیون یا کولر ممکن است باعث ایجاد مشکل شود. با حذف صداهای اضافی به آرامش بیمار کمک کنید.
- سایه‌های تاریک در اثر نزدیک شدن غروب آفتاب می‌توانند نگران‌کننده باشند. در صورت لزوم چراغ‌ها را روشن کنید که سایه‌ها را از بین ببرند. قبل از غروب آفتاب پرده‌ها را بکشید. با توجه به کم شدن توانایی ذهنی بسیاری از بیماران فرسایش مغز به‌هنگام غروب، این اختلالات در آن زمان بروز می‌کند.
- به تابش نور توجه کنید. انعکاس نور بر روی سطوح براق مشکل آفرین است.
- آینه‌ها را با پارچه بپوشانید یا از اتاق بیمار خارج کنید. تصویر بیمار در آینه ممکن است به‌صورت فرد غریبی برای او جلوه کند.
.
با مشکل گام به گام روبرو شوید
- اگر خطر آسیب رسیدن به بیمار یا مراقب وجود دارد، وسایل خطرناک مانند کارد و چاقو را از دسترس بیمار دور نمایید.
- مشکلات محیطی را برطرف کنید و اقدامات سازشگری توصیه شده را در حد امکان به کار بندید. به ریزه‌کاری‌ها توجه کنید و برنامه مواجهه با مشکل را بر حسب نیاز و به‌صورت پویا تغییر دهید.
- حس‌های ضعیف شده بیمار مانند تغییر نمره چشم، آب مروارید، و کم شدن حس شنوایی را با مداخلات پزشکی مناسب بر طرف نمایید.
- مسایل فیزیکی بیمار را بررسی کنید. از مداخلات خانگی و پزشکی برای برطرف کردن یبوست، خارش، تب، درد، عفونت مجاری ادرار، یا امثال آن یاری بگیرید. در صورت نیاز به پزشک مراجعه کنید.
.
عوارض و تداخل مصرف دارو
تغییرات رفتاری ممکن است در اثر عوارض جانبی داروهای مصرفی یا تداخل اثرات آنها به وجود بیاید. هنگام ملاقات با پزشک، لیست دارویی و پرونده سوابق پزشکی بیمار را همراه داشته باشید و به پزشک نشان دهید. وی با توجه به نتیجه معاینات بالینی، آزمون‌های روان‌شناختی، بررسی میزان مصرف، عوارض جانبی داروهای بیمار، و امکان تداخل نامطلوب آنها، نسبت به مداخله درمانی مناسب تصمیم می‌گیرد.
.
به پزشک مراجعه کنید
در صورتی که عارضه حاد است، ناگهانی شروع شده است، چندین حس بیمار را در بر می‌گیرد، مدت طولانی ادامه پیدا می‌کند، خطر آسیب رسیدن به بیمار یا مراقب وجود دارد، و اگر به دفعات اتفاق می‌افتد، به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
..مطالب این مقاله جایگزین مشاوره شخصی و خصوصی خواننده با اشخاص ذی‌صلاح و متخصص در رشته حرفه‌ای ایشان از جمله پزشکان، روان‌شناسان، حقوق‌دانان، و سایر حرف مربوطه نیست. توصیه می‌شود همواره، برای هر مورد به‌خصوص که با آن روبرو هستید، با متخصص مربوطه مشورت نمایید.
مراجع و منابع
- Donovan, N.J., et al., Regional Cortical Thinning Predicts Worsening Apathy and Hallucinations Across the Alzheimer Disease Spectrum.The American Journal of Geriatric Psychiatry, 2014. 22(11): p. 1168-1179.
- Alzheimer’s Association; (n.d.), Dementia and Hallucination, retrieved March 2015, from http://www.alz.org/care/alzheimers-dementia-hallucinations.asp
.72 ا نجمن آلزایمر ایران؛ (n.d. )، توهم، دریافت شده در تاریخ مرداد ۱۳۹۵ از وبسایت
http://iranalz.ir/2016/02/13/%D8%AA%D9%88%D9%87%D9%85/
- alz.org: (n.d.), Dementia suspicions and delusions, retrieved March 2018 from https://www.alz.org/care/alzheimers-dementia-suspicion-delusions.asp
- alz.org: (n.d.), Delirium, retrieved March 2018 from https://www.alz.org/norcal/in_my_community_17590.asp
- whatisdifferencebetween.com: (n.d.), what is the difference between delirium, illusion, delusion, and hallucination, retrieved March 2018 from http://www.whatisdifferencebetween.com/disease/what-is-the-difference-between-delirium-illusion-delusion-and-hallucination.html
- psychcemtral.com: (n.d.), What is the difference between delusion and hallucination, retrieved March 2018 from https://psychcentral.com/lib/whats-the-difference-between-a-delusion-and-a-hallucination/
- Wikipedia.org: (n.d.), Delirium, retrieved March 2018, form https://en.wikipedia.org/wiki/Delirium
[1] Delirium, Illusion, Hallucination, and Delusion
[2] Optical Illusion خطای باصره