 |
. |
|
به‌روز رسانی: تیر ۱۳۹۹
در این مقاله می‌خوانیم:
- تشنج چیست؟
- بیماری صرع یا اپی‌لپسی چیست؟
- علل بروز تشنج
- تشنج و فرسایش مغز
- درمان و مدیریت تشنج
- نقش مراقبت‌کننده در زمان تشنج
- کارهایی که نباید هیچ‌گاه انجام دهید
- مواردی که باید از اورژانس کمک بگیرید
.
.
تشنج[1] چیست
تشنج یک حمله‌ی ناشی از اختلالات غیرارادی الکتریکی در سلول‌های مغز است که می‌تواند برای مدت کوتاهی عملکرد فرد را مختل نماید. تظاهرات این اختلال می‌تواند به‌صورت انقباضات عضلانی، لرزش، پرش اندام، خیرگی چشم‌ها، زمین‌خوردن، و تغییر در رفتار، احساسات، یا سطح هوشیاری بیمار باشد.
این حملات که اکثرا کوتاه مدت هستند باید از سایر اختلالات مغزی مانند سکته‌های گذرا و یا میگرن، توسط پزشک افتراق داده شوند. برای این کار ممکن است از روش‌های آزمایشگاهی مانند نوار مغزی و یا تصویربرداری کمک گرفته شود. همچنین، برای کمک به تشخیص درست، کسی که شاهد این حمله بوده باید بتواند به‌دقت و با ذکر جزئیات، وقایع را برای پزشک گزارش کند. بیمار ممکن است خود از وقوع این حملات بی‌اطلاع باشد.
.
بیماری صرع[2] یا اپی‌لپسی چیست؟
اگر تشنج تکرار شود و علت قابل مداوای دیگری مانند افت قند و یا تغییرات الکترولیتی خون وجود نداشته باشد، به آن بیماری اپی‌لپسی گفته می‌شود. افراد سالمند و کودکان بیشتر مستعد بروز اپی‌لپسی هستند.
.
علل بروز تشنج
سلول‌های عصبی مغز(نورون‌ها)، توسط ارسال و دریافت پیام‌های الکتریکی، با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. تشنج هنگامی رخ می‌دهد که دسته بزرگی از نورون‌ها باهم شروع به تخلیه الکتریکی نمایند
تشنج ممکن است به دلایل متعددی رخ دهد. برخی از این علل در بالغین عبارتند از تومورهای مغزی، بیماری‌های عروقی و یا عفونی، عوارض و تداخل داروها، تغییرات در خون بیماران، ضربه به سر، و دلایل دیگر که ذکر همه آنها از حوصله این مقاله خارج است.
توجه مراقبین را به مسئله ضربه به‌سر، با توجه به اینکه زمین خوردن در سیر پیشروی بیماری ممکن است برای عزیزان آنها اتفاق بیفتد، جلب می‌کنم.
.
تشنج و فرسایش مغز
تحقیقات نشان داده است که تشنج در بیماران مبتلا به فرسایش مغز خصوصا در بیماری آلزایمر و دمانس عروقی، بیشتر از سالمندانی که به فرسایش مغز مبتلا نیستند بروز می‌نماید.
حدود ۱۰ تا ۲۲٪ بیماران مبتلا به آلزایمر، حداقل یک تشنج بدون علت را در سیر پیشروی بیماری تجربه می‌کنند که معمولا در مرحله‌ی پیشرفته‌ی بیماری اتفاق میفتد.
تشنج همچنین در بیماران مبتلا به اختلالات پریون[3] و دمانس فرونتوتمپورال[4] نیز مشاهده می‌شود درحالی‌که به‌نظر می‌رسد در مبتلایان به دمانس پارکینسون[5]، احتمال بروز تشنج مانند افراد عادی است.
.
درمان و مدیریت تشنج
مدیریت تشنج در سالمندان مبتلا به فرسایش مغز نیازمند توجه ویژه‌ایست:
- اول اینکه وجود اختلالات شناختی ممکن است مانع تشخیص دقیق و به‌موقع تشنج شود. مراقبین و مداواگران ممکن است وجود تشنج را با عوارض فرسایش مغز اشتباه نمایند.
- دوم، چون‌که بیشترین مبتلایان به فرسایش مغز سالمندند، تغییرات فارماکوکینتیک[6] مربوط به‌سالمندی (طولانی‌تر شدن نیم‌عمر داروها)، اثر‌بخشی داروهای ضد تشنج را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- سوم، برخی داروهای ضد تشنج، ممکن است عوارض منفی در بیمار بوجود آورده و بر پیشروی فرسایش مغز او اثر بگذارند.
بیشتر تشنج‌ها به‌کمک دارو کنترل می‌شوند ولی مهم، ایجاد تعادل بین کنترل حملات تشنجی و عوارض جانبی داروهاست.
.
نقش مراقبت‌کننده در زمان تشنج
اولین اقدام در مورد فردی که دچار تشنج شده است این است که او را راحت و ایمن نگاه دارید. با بیمار بمانید و زمان و طول مدت تشنج را با ذکر جزئیات به پزشک گزارش نمایید.
- آرام بمانید. آرام ماندن شما کمک می‌کند که دیگران هم آرام بمانند.
- بیمار را ایمن نگاه داشته و اشیائی را که ممکن است در نتیجه حرکات غیرارادی بیمار به او آسیب برسانند، از او دور نمایید.
- اگر بیمار روی زمین افتاده و از وضعیت خود آگاه نیست، او را به‌پهلو و به‌طرف چپ بگردانید (راهنمای تشخیص و درمان صرع ایران) به‌طوری‌که دهانش متمایل به‌طرف زمین باشد تا از ورود بزاق دهان یا استفراغ به‌داخل نای جلوگیری کرده و خطر خفگی را برطرف نمایید.
- اگر لباس (یقه و کراوات) یا زیورآلات به ناحیه گردن بیمار فشار می‌آورد، آنهارا شل کنید. یک بالش زیر سر او قرار دهید.
- هیچ شیئ خارجی را به منظور جلوگیری از قفل شدن دندان‌های بیمار، در دهان او نگذارید. از دادن هر گونه دارو یا غذا مادام که بیمار کاملا بیدار نشده است، احتراز کنید.
- از مهار کردن شدید بیمار جدا بپرهیزید. زور کردن بیمار به‌منظور جلوگیری از حرکت بدن و دست و پا، از تشنج جلوگیری نمی‌کند.
- تشنج ممکن است برای بیمار و اطرافیان ترسناک باشد. بیمار ممکن است از آنچه اتفاق افتاده سرافکنده یا سردرگم شود. به او اطمینان دهید که ایمن است و پس از بیدار شدن با جملات ساده و کوتاه او را در جریان واقعه بگذارید.
- در اولین فرصت با پزشک معالج‌تان تماس بگیرید.
.
کارهایی که هیچ‌گاه نباید انجام دهید
- دست و پای بیمار را نگیرید. با این کار ممکن است باعث در رفتگی و یا شکستگی استخوان او شوید که نیاز به جراحی دارد.
- هرگز به زور دهان بیمار را باز نکرده و جسم خارجی یا دست خود را در دهان وی نکنید. نگران گاز گرفتگی زبان نباشید. پارگی زبان به راحتی و خود‌به‌خود ترمیم می‌شود ولی اگر فک وی را بشکنید و یا انگشت شما آسیب ببیند، باید به اتاق جراحی بروید.
- تا هوشیاری کامل بیمار مواد خوارکی به او ندهید. ممکن است با این کار مواد را به داخل ریه وی بفرستید. عفونت ریه، بستری شدن در بیمارستان، و مداوای آن برای بیمار و پزشک معالج بسیار مشکل خواهد بود.
.
در مواردی که باید از اورژانس کمک بگیرید
- تشنج بیش از پنج دقیقه طول بکشد
- تشنج تکرار شود
- مشکلات تنفسی وجود داشته باشد
- بیمار در اثر تشنج آسیب ببیند
- بیمار به سطح آرامش و درک معمول بر نگردد
- بیمار دچار تب بالا و گرما‌زدگی باشد
- بیمار مبتلا به دیابت بوده و تشنج در اثر نوسانات قند خون بوجود آمده باشد.
مطالب این مقاله جایگزین مشاوره شخصی و خصوصی خواننده با اشخاص ذی‌صلاح و متخصص در رشته حرفه‌ای ایشان از جمله پزشکان، روان‌شناسان، حقوق‌دانان، و سایر حرف مربوطه نیست. توصیه می‌شود همواره، برای هر مورد به‌خصوص که با آن روبرو هستید، با متخصص مربوطه مشورت نمایید.
.
.
مراجع و منابع
.
.
- ce.mazums.ac.ir: (n.d), article -1-151-fa.pdf, Seizure and Epilepsy in elderly patients,
Retrieved June 2019, from http://ce.mazums.ac.ir/article-1-151-fa.pdf
- www.epilepsy.com: (n.d.) SeizureFirstAid%208.5×11-D.pdf, retrieved June 2019, from https://www.epilepsy.com/sites/core/files/atoms/files/SeizureFirstAid%208.5×11-D.pdf
- www.eppilepsy.com: (n.d.), article/2013/2/seizures-patients-alzheimer%E2%80%99s-disease-or-vascular-dementia, retrieved June 2019, from 256. https://www.epilepsy.com/article/2013/2/seizures-patients-alzheimer%E2%80%99s-disease-or-vascular-dementia
- www.epilepsy.com: (n.d.), special-populations/seniors-and-epilepsy/types-seizures-seniors, retrieved June 2019, from https://www.epilepsy.com/learn/special-populations/seniors-and-epilepsy/types-seizures-seniors
- ilmambh.medilam.ac.ir: (n.d.), راهنمای تشخیص و درمان صرع ایران, retrieved June 2019, from http://ilambh.medilam.ac.ir/Portals/163/bh/%DA%AF%D8%B3%D8%AA%D8%B1%D8%B4/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%20%D8%A8%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%DB%8C%20%D8%AA%D8%B4%D8%AE%D9%8A%D8%B5%20%D9%88%20%D9%85%D8%AF%D9%8A%D8%B1%D9%8A%D8%AA%20%D8%AA%D8%B4%D9%86%D8%AC%20%D8%AF%D8%B1%20%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%BA%D9%8A%D9%86.pdf?ver=1395-04-24-202408-320
[1] Seizure
[2] Epilepsy
[3] Perion Disorders
[4] Fronto Temporal Dementia
[5] Parkinsonian Dementia
[6] pharmacokinetic changes