 |
|
|
نویسنده: مهندس مهدی صمدانی
به روز رسانی: تیر ۱۴۰۰
.
.
.
در این مقاله می‌خوانیم:
- بیمار را به فعالیت و سرگرمی تشویق کنید
- انتخاب فعالیت‌ها و سرگرمی
- نقش مراقبت‌کننده در انجام فعالیت‌ها و سرگرمی‌ها
- لیست پیشنهادی از سرگرمی‌های مناسب
- سرگرمی و فواید آن
- گزیده‌ای از سرگرمی‌های مناسب
- قصه گویی
- قصه خوانی
- بازگویی تجارب زندگی
- سرگرمی‌های آرامش بخش
- بازی‌ها
.
احمد به محض ورود به منزل به پدر بزرگ سرزد. پدر بزرگ جلوی تلویزیون نشسته بود و بی‌هدف کانال‌های تلویزیون را عوض می‌کرد. او خسته و کسل به نظر می‌رسید. به محض دیدن احمد، از جا بلند شد و شروع به پرخاشگری و ناسزا گویی کرد. مادر احمد گفت پدر بزرگ در تمام طول روز از اتاقش خارج نشده است. وی مرتب با کسی حرف می‌زد و گاه گاه با صدای بلند فحاشی می‌کرد.
.
بیمار را به فعالیت و سرگرمی تشویق کنید
شروع بیماری دمانس نباید به عنوان پایان زندگی معمول بیمار تلقی شود. بسیاری از فعالیت‌ها و سرگرمی‌ها را می‌توان متناسب با توانایی‌های بیمار تغییر داد. انجام این برنامه‌ها می‌توانند علاوه بر ارتقاء کیفیت زندگی بیمار، در کم کردن مشکلات رفتاری وی، از جمله اضطراب و گم شدن، مؤثر باشند.
کسان بیمار باید با هوشیاری، وی را به انجام فعالیت‌هایی که به آنها علاقمند است و متناسب با توانایی‌های وی هستند، تشویق کند و در نتیجه، وی را از گوشه‌نشینی و از تماشای تلویزیون برای ساعت‌های متمادی نجات دهد. نزدیکان بیمار باید هر چه بیشتر از دو عامل مهم و مثبت “علاقمندی” و “تشویق” بیمار استفاده کند و از دو عامل منفی “زور” و “نکوهش” وی احتراز کند.
.
انتخاب فعالیت‌ها و سرگرمی
- فعالیت‌ها و سرگرمی‌ها را با توجه به مهارت‌ها و توانایی‌های بیمار انتخاب کنید. وی ممکن است بتواند آلات موسیقی را که در جوانی می نواخته، در این زمان نیز بنوازد، آواز بخواند یا نقاشی کند. از این توانایی‌ها در برنامه‌های روزانه استفاده کنید.
- فعالیت‌ها و سرگرمیهایی را در برنامه بگنجانید که انجام آن برای بیمار لذت بخش است. به عکس‌العمل‌های بیمار توجه کنید، مثلاً کدام فعالیت برای وی نشاط‌آور است؟ چه نوع فعالیتی برایش تحریک‌کننده و اظطراب‌آور است؟ شما می‌توانید با دقت نظر، از عهده انتخاب فعالیت‌ها و سرگرمی‌های مناسب، به خوبی برآیید.
- بیمار باید از انجام فعالیت‌ها و سرگرمی‌ها لذت ببرد. درست انجام دادن آنها مهم نیست. اگر بیمار احساس خستگی می‌کند، یا علاقه‌ای به فعالیت مورد نظر نشان نمی‌دهد، به وی فشار نیاورید. می‌توانید فعالیت یا سرگرمی دیگری را شروع کنید یا در صورت نیاز، بیمار را به استراحت وادارید.
- بیمار را به فعالیت‌هایی که به او احساس مفید بودن و عضو مؤثر خانواده بودن را القا می کند، وادارید. مثلاً از او بخواهید در چیدن میز ناهار، تهیه وسایل سالاد، تا زدن و جا دادن لباس‌های شسته شده، و امثال آن، به شما کمک کند.
.
نقش مراقبت‌کننده در انجام فعالیت‌ها و سرگرمی‌ها
- فعالیت‌ها و سرگرمی‌ها را با توجه به پیشروی بیماری، علایق بیمار، و امکانات در دسترس، از پیش برنامه‌ریزی کنید. راه انجام آنها و استفاده از ابزار کار را با بیانی ساده و مختصر به بیمار نشان دهید، و در طول فعالیت در کنار وی بمانید و با او همراهی کنید.
- در بعضی مراحل فعالیت، بیمار ممکن است به کمک بیشتری احتیاج داشته باشد. مثلاً هنگام آشپزی ممکن است وی در اندازه گیری مواد مصرفی نیاز به کمک داشته باشد. با خوشرویی به او کمک کنید و طوری رفتار کنید که بیمار احساس کند برای انجام آن فعالیت به کمک او نیاز دارید.
- از بیمار انتقاد نکنید و اگر به مشکل برخورد می‌کند او را سرزنش نکنید. اگر بیمار به کاری مشغول است که از آن لذت می‌برد، در صورتی که خطری برای وی و سایرین نداشته باشد، حتی اگر آن فعالیت را غلط انجام می‌دهد، مانع انجام کار او نشوید.
- در حین انجام سرگرمی‌ها حتی اگر بیمار فقط نظاره‌گر است، با او صحبت کنید و توضیح دهید که به چه کاری مشغول هستید. حتی اگر بیمار کوچکترین عکس‌العملی از خود نشان ندهد، امکان دارد که از این محاوره یک طرفه بهره ببرد و احساس رضایت از شرکت در برنامه به او دست دهد.
.
لیست پیشنهادی از سرگرمی‌های مناسب
الف: سرگرمی و فواید آن
بیمارانی که از مشکلات فراموشی و سایر عوارض فکری رنج می‌برند، از شرکت در سرگرمیهایی که برایشان لذت بخش است سود می‌برند. مراقبینی که این نوع فعالیت‌ها و سرگرمی‌ها را برنامه‌ریزی میکنند و خود و سایرین را در آن شرکت می‌دهند نیز از این برنامه‌ها بهره‌مند می‌شوند. برخی فوائد این سرگرمی‌ها برای بیمار به شرح زیر است:
- از زندگی روزانه لذت بیشتری می‌برند.
- ارزش شخصی بیشتری برای خود احساس میکنند.
- به قدرت حافظه خود کمک میکنند.
- به قدرت ارتباطی خود کمک میکنند.
- به بهبود روابط انسانی دو طرفه کمک میکنند.
- از فشار عصبی خود کم میکنند.
- به خواب راحت شبانه خود کمک میکنند.
ب: گزیده‌ای از سرگرمی‌های مناسب
.
1- قصه گویی
معمولاً بیمار نسبت به قصه‌های شاد و به دور از کنایه و معما، علاقه نشان می‌دهد.
.
الف: قصه گویی به صورت بازی(چند نفره)
در این نوع قصه‌گویی، مراقبت‌کننده یک قصه ساختگی را شروع می‌کند. سپس فرد دیگری که حضور دارد آن را ادامه می‌دهد. به همین ترتیب به نوبت افراد حاضر قصه‌پردازی میکنند تا قصه به آخر برسد. قصه هرچه خنده‌دارتر باشد بهتر است. خنده برای همگان بهترین دارو است. قصه‌گویی باید به آرامی و با کلمات ساده انجام شود. اطرافیان باید با حوصله به بیمار اجازه دهند تا وی بتواند با اطمینان خاطر و صرف وقت لازم، در آن شرکت کند.
و
2- قصه خوانی
خواندن قصه‌های فرهنگ عامیانه توسط مراقبت‌کننده برای بیمار لذت بخش است. تجربه ثابت کرده است که اگر مراقبت‌کننده داستان را با احساس روایت کند، به سلیقه خود به آن شاخ وبرگی اضافه کند، و از بیمار برای پایان بعضی جملات روشن داستان کمک بگیرد، لذت قصه‌خوانی و داستان‌پردازی برای بیمار به مراتب بیشتر است.
.
3- بازگویی تجارب زندگی
در باره خاطرات گذشته و تجارب زندگی بیمار صحبت کنید. بیمار معمولاً علاقه بیشتری در بازنگری این‌گونه خاطرات از خود نشان می‌دهد و در آن شرکت می‌کند.
.
الف: دوران کودکی
- چند تا خواهر و برادر داشتید؟
- نام خواهر و برادرتان را بگویید
- شغل پدر شما چه بود؟
- خانه شما چه شکلی بود؟
- دبستان شما چه نام داشت؟
- پدربزرگ یا مادربزرگ شما چه شکلی بودند؟ از آنها حرف بزنید.
.
ب: دوران نوجوانی
- چه نوع لباسی می پوشیدید؟
- از چه موزیکی خوشتان می‌آمد؟
- دبیرستان شما چه نام داشت؟
- بهترین دوست شما چه کسی بود؟
- بهترین دبیر شما که بود و چه خاطره‌ای از او دارید؟
- با چه وسیله‌ای به مدرسه می‌رفتید؟
.
ج: دوران بلوغ
- در کدام دانشگاه یا دانشکده درس خواندید؟
- در چه رشته‌ای درس خواندید؟
- چه مدرکی گرفتید؟
- چه نوع کاری داشتید؟
- در چه سنی ازدواج کردید؟
- نام همسر شما چیست؟
- چند تا بچه دارید و نامشان چیست؟
.
4- سرگرمی‌های آرامش بخش
الف: ماساژها
دست های بیمار را کرم بزنید و سپس آنها را به آرامی ماساژ دهید.
پاها را در آب گرم ماساژ دهید. سپس آنها را خشک کرده و جوراب بپوشانید.
در صورت تمایل بیمار، شانه‌ها و گردن و پشت او را به آرامی ماساژ دهید.
.
ب: عروسک‌ها و حیوانات خانگی
بیمار ممکن است به خرس عروسکی یا شیئ شبیه آن علاقمند باشد. در صورت بروز اضطراب، نوازش کردن عروسک دلخواه می‌تواند به او آرامش دهد. همچنین، نشستن در کنار حیوانات خانگی مانند سگ و گربه، و تماشای حرکت ماهی‌های داخل اکواریم ممکن است از اضطراب وی کم کند و فکر او را به موضوع جدیدی معطوف نماید.
.
ج: آلبوم عکس
آلبوم عکسها و به خاطر آوردن نام افراد، نسبت آنها با بیمار، زمان و مکان عکسها، برای بیمار سرگرم کننده است و ممکن است به تقویت حافظه وی کمک کند. بهتر است عکس‌های آلبوم را به ترتیب تاریخ مرتب کنید. از بیمار بخواهید خاطرات خودش را در مورد عکسها بازگو کند. اجازه بدهید بیمار در حد توان خود اظهار نظر کند. به او فشار نیاورید و به جای اصلاح اشتباه او، می‌توانید مثلاً بگویید “فکر کردم این عکس احمد است”.
.
5- بازی‌ها
الف: کیسه لوبیا
کیسه کوچکی از لوبیا پر کنید. کیسه را به طرف یکدیگر بیندازید و آن را بگیرید. سوراخی در یک تخته یا مقوا ایجاد کنید و دور آن را با رنگ روشن رنگ بزنید و سعی کنید کیسه را از فاصله چند متری داخل سوراخ بیندازید. یا از یک سطل برای این منظور استفاده کنید.
.
ب: نقاشی
- شکل‌های ساده بکشید و برای اتمام قسمتی از شکل که نسبتاً واضح است از بیمار کمک بگیرید.
- به بیمار کمک کنید شکل‌ها و تصویرهای داخل کتاب‌های کودکان را رنگ کند.
.
ج: نوشته‌ها
یک جمله یا ضرب‌المثل ساده را بنویسید و جای یک یا چند کلمه را خالی بگذارید تا بیمار آنها را پر کند.
.
د: معماها
- به بیمار کمک کنید پازل‌های آسان چند تکه‌ای را جور کنید.
- یک صفحه روزنامه یا کاغذ را چند تکه کنید(پاره کنید) و سپس از بیمار بخواهید با نوار چسب آن را به هم بچسباند.
.
ه: نخ و کاموا
نخ یا کاموا را با کمک بیمار گلوله کنید. اگر بیمار حوصله و توان دارد، کمک کنید لباس‌های ساده مثلاً شال گردن به بافد.
.
و: سکه‌ها
سکه‌های مختلف را جمع کنید و از بیمار بخواهید آن ها را دسته‌بندی کند و بشمارد.
.
ز: کیسه اشیاء
یک روبالشی یا کیسه پارچه‌ای را بردارید و تعدادی اشیاء آشنا از جمله ملاقه، قاشق، چنگال، بشقاب، و غیره را درون آن بریزید. سپس به نوبت دست در کیسه کرده و یک وسیله را بردارید و بدون نگاه کردن نام آن را بگویید.
مطالب این مقاله جایگزین مشاوره شخصی و خصوصی خواننده با اشخاص ذیصلاح و متخصص در رشته حرفه ای ایشان از جمله پزشکان، روانشناسان، حقوقدانان، و سایر حرف مربوطه نیست. توصیه میشود همواره، برای هر مورد بخصوص که با ان روبرو هستید، با متخصص مربوطه مشورت نمایید.
مراجع و منابع
- Majlesi, A.R. and A. Ekstrom, Baking together-the coordination of actions in activities involving people with dementia. J Aging Stud, 2016. 38: p. 37-46.
- Alzheimer’s Association; (n.d.), Dementia activities, retrieved February 2015, from https://www.alz.org/care/alzheimers-dementia-activities.asp
- Alzheimer’s Association; (n.d.), activities brochure, retrieved February 2015, from https://www.alz.org/national/documents/brochure_activities.pdf