 |
|
|
نویسنده: مهندس مهدی صمدانی
به‌روز رسانی: خرداد ۱۳۹۹
.به
در این مقاله می‌خوانیم:
- بی‌اختیاری چیست؟
- چه کسانی دچار بی‌اختیاری می‌شوند؟
- بی‌اختیاری و افراد مسن
- بی‌اختیاری و بیماران مبتلا به فرسایش مغز
- دلایل به‌وجود آمدن بی‌اختیاری
- بی‌اختیاری در اثر بیماری
- بی‌اختیاری در اثر مصرف دارو و آشامیدنی
- بی‌اختیاری در اثر عوامل محیطی
..
.
احمد با پدربزرگ در پارک قدم می‌زدند. روز تعطیل بود و خانواده‌های زیادی بساط پیک‌نیک خود را در پارک پهن کرده بودند. قبل از خروج از منزل، پدربزرگ به توالت رفته بود. ولی وی یک مرتبه با نگرانی به احمد گفت: «ادرار دارم» و قبل از اینکه احمد بتواند کاری کند، شلوار و کفش‌های پدربزرگ خیس شده بودند.
.
.
.
بی‌اختیاری چیست؟
تعریف بی‌اختیاری، خروج غیرارادی ادرار، مدفوع، یا هر دوی آنها از بیمار است. بی‌اختیاری بر دو نوع بی‌اختیاری ادراری و بی‌اختیاری دفع تقسیم میشود. بی‌اختیاری ممکن است به‌صورت جزئی مانند خروج چند قطره ادرار یا کمی مدفوع باشد درحالی‌که بی‌اختیاری کامل، به معنی خروج کامل ادرار یا مدفوع بیمار است.
بی‌اختیاری ممکن است برای مدت طولانی از دید مراقبت‌کننده و اطرافیان پنهان بماند. چرا که کنترل، یکی از نیازها و آموخته‌های اولیه انسان است و از دست دادن آن برای بیمار بسیار سنگین و خجالت‌آور است. به‌دلیل همین خجالت است که بیماران کمتر از این عارضه شکایت می‌کنند یا به پزشک مراجعه می‌نمایند.
چه کسانی دچار بی اختیاری می شوند؟
بی‌اختیاری معمولاً مشکل افراد مسن است ولی خطر بروز آن در مبتلایان به فرسایش مغز به‌مراتب بیشتر است.
.
۱ـ بی‌اختیاری و افراد مسن
بی‌اختیاری معمولاً عارضه‌ای است که در افراد مسن بروز می‌کند. شل شدن ماهیچه‌هایی که خروج ادرار و مدفوع را کنترل می‌کنند، در بیشتر افراد مسن، تولید بی‌اختیاری جزئی یا کامل می‌کند. بانوان بعضاً به نوعی بی‌اختیاری استرسی دچار می‌شوند که باعث خروج کمی ادرار در مواقع سرفه زدن، عطسه کردن، یا خندیدن می شود. آقایان ممکن است به دلیل مشکلات پروستات، به بی‌اختیاری جزئی ادرار دچار شوند.
.
۲ ـ بی‌اختیاری و بیماران مبتلا به فرسایش مغز
افراد مبتلا به فرسایش مغز در برابر عارضه‌ی بی‌اختیاری، نسبت به سایرین آسیب پذیرترند. پیشروی بیماری و بروز مشکلات ذهنی در این بیماران معمولاً به بی‌اختیاری کامل در مراحل پایانی بیماری و در بعضی موارد حتی در دوران میانی منجر میشود. بیماران مبتلا به فرسایش مغز علاوه بر مشکلات ذکر شده برای افراد مسن، به‌دلیل مشکلات زیر، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بی‌اختیاری قرار دارند:
- بیمار از احساس نیاز به رفتن به توالت دیرتر باخبر میشود.
- احساس نیاز به رفتن، درک و فهم آن در مغز، و متعاقباً دستور مغز برای رفتن به توالت، کند انجام می شود و زمانی بیمار می‌فهمد که باید به توالت برود، که دیگر دیر شده است.
- بیمار دمانس از نشان دادن عکس العمل سریع برای رفتن به توالت ناتوان است. همچنین، دردهای مفصلی و آرتروز مزید بر علت هستند.
- بیمار نمی‌تواند اعلام کند که نیاز رفتن به توالت دارد و در صورت لزوم از مراقبت‌کننده خود کمک بگیرد. بیمار حتی از درک و فهم یادآوری مراقبت‌کننده برای رفتن به توالت ممکن است ناتوان باشد.
- بیمار از پیدا کردن محل توالت عاجز است. او نمی‌داند توالت کجاست و شاید در سردرگمی نداند چگونه بایستی از آن استفاده کند. او ممکن است از گلدان، سطل زباله، یا وسایل دیگر که سرراه او قرار دارند به‌عنوان توالت استفاده کند.
- بیمار حتی اگر به موقع به توالت برسد، ممکن است در بیرون آوردن لباس خود برای انجام کار، ناتوان باشد.
- بیمار ممکن است از قبول کمک امتناع کند. شاید از درک و فهم پیشنهاد کمک مراقبت‌کننده ناتوان است. شاید خجالت می‌کشد و می‌خواهد این نیاز را در خلوت انجام دهد. شاید می‌خواهد مشکل بی‌اختیاری خود را از دیگران پنهان کند و در نتیجه لباس او خیس و آلوده باقی می‌ماند.
دلایل به‌وجود آمدن بی‌اختیاری
دلایل بروز بی اختیاری به سه دسته کلی بی‌اختیاری در اثر بیماری، بی‌اختیاری در اثر عوارض جانبی داروها و نوشیدنی‌ها، و بی‌اختیاری در اثر مشکلات محیطی تقسیم میشود.
۱- بی‌اختیاری در اثر بیماری
- بیماری که به عفونت مجاری ادرار مبتلا است و یا از ناراحتی‌های مربوط به پروستات در رنج است دچار بی‌اختیاری میشود.
- یبوست می‌تواند باعث بروز هر دو نوع بی‌اختیاری شود. بیمار مبتلا به یبوست، در نگه داشتن ادرار و همچنین تخلیه کامل مثانه با مشکل روبه‌رو است. علاوه بر آن، خروج کمی مدفوع شل‌تر از اطراف مدفوع سد راه، ممکن است منجر به بی‌اختیاری جزئی مدفوع نیز شود.
- بیمارانی که سکته کرده‌اند، بیماران مبتلا به دیابت، و افرادی که به عوارض کنترل ماهیچه‌ای در بعضی از بیماری‌ها مانند پارکینسون دچار هستند، نیز با بی‌اختیاری مواجه می‌شوند.
- بیمارانی که به مشکلات فیزیکی و تحرک دچارند نیز در خطر بروز عارضه‌ی بی‌اختیاری قرار دارند. به عنوان مثال، بیماری که از درد مفاصل یا آرتروز رنج می‌برد، از سرعت لازم برای رسیدن به توالت برخوردار نیست و به زمان بیشتری برای این کار نیاز دارد.
.
۲- بی‌اختیاری در اثر مصرف دارو و آشامیدنی
- داروهای خواب‌آور و کم کننده‌ی اضطراب باعث شل شدن ماهیچه‌های کنترل ادرار و مدفوع می‌شوند و در نتیجه ممکن است بی‌اختیاری به‌وجود آورند.
- داروهای مدر (ادرار آور) که بعضاً برای کم کردن فشار خون یا سایر دلایل پزشکی تجویز می‌شوند، با زیاد کردن دفعات نیاز به دستشویی، می‌توانند منجر به بی‌اختیاری ادرار شوند.
- بعضی نوشیدنی‌ها از جمله نوشابه‌های گازدار، دلستر، چای و قهوه نیز در نتیجه ازدیاد ادرار، ممکن است منجر به بروزعارضه‌ی بی‌اختیاری شوند.
.
۳- بی‌اختیاری در اثر عوامل محیطی
- بیماری که نیمه شب نیاز به دسترسی به توالت دارد با توجه به سردرگمی ناشی از تاریکی‌های شبانه و پریدن از خواب، ممکن است راه توالت را گم کند و نتواند خود را به موقع به مقصد برساند.
- موانع موجود بر سر راه رسیدن به دستشویی از جمله تراکم مبلمان و سایر وسایل منزل ممکن است در به‌موقع رسیدن بیمار به توالت اختلال ایجاد کنند. ریخت و پاش اسباب بازی کودکان، علاوه بر سد راه، عامل بروز خطر زمین خوردن بیمار نیز هستند.
- البسه نامناسب و دست و پا گیر که آماده شدن بیمار را برای تخلیه دشوار می‌کنند، عامل دیگری در بروز عارضه بی‌اختیاری به‌حساب می‌آیند. بهتر است به جای شلوار کمردار و زیپ‌دار از شلوار کشی استفاده شود.
مطالب این مقاله جایگزین مشاوره شخصی و خصوصی خواننده با اشخاص ذیصلاح و متخصص در رشته های حرفه ای آنها از جمله پزشکان، روانشناسان، حقوقدانان، و سایر حرف مربوطه نیست. توصیه میشود همواره، برای هر مورد بخصوص که با ان روبرو هستید، با متخصص مربوطه مشورت نمایید.
مراجع و منابع
- Dennis, J., Changing our view of older people’s continence care. Nurs Times, 2016. 112(20): p. 12-4.
- Furlanetto, K. and K. Emond, “Will I come home incontinent?” A retrospective file review: Incidence of development of incontinence and correlation with length of stay in acute settings for people with dementia or cognitive impairment aged 65 years and over. Collegian, 2016. 23(1): p. 79-86.
- Tanaka, K., et al., Factors related to the urination methods of elderly people with incontinence who require at-home nursing care. Nihon Ronen Igakkai Zasshi, 2016. 53(2): p. 133-42.
- Alzheimer’s Society, UK; (n.d.), Managing Toilet Problems, Retrieved on March 2016 from https://www.alzheimers.org.uk/site/scripts/documents_info.php?documentID=136
- Alzheimer’s Association; (n.d.), Incontinence, retrieved March 2015 from
- انجمن آلزایمر ایران؛ (d. )، بی اختیاری، دریافت شده در تاریخ مرداد ۱۳۹۵ از وبسایت
http://iranalz.ir/2016/02/13/%D8%A8%DB%8C-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%DB%8C%D8%A7%D8%B1%DB%8C/
- caregiverslibrary.org; (n.d.), Symptoms of depression, retrieved December 2015, from http://www.caregiverslibrary.org/caregivers-resources/grp-home-care/hsgrp-personal-care-activities/toileting-and-incontinence-article.aspx