.
 |
|
|
.
نویسنده: مهندس مهدی صمدانی
.
.
در این مقاله می‌خوانیم:
- خوردن و آشامیدن و وابستگی به مراقبت کننده
- محیط مناسب وتغذیه متعادل
- خطرات احتمالی خوراکی ها را کم کنید
- مشکلات خوردن و آشامیدن و سازشگری با آنها
- و در پاورقی: شرح مانور هیملیخ
- و در منابع و مراجع: مقاله خفگی
..
پدر بزرگ چهار سال است که به بیماری آلزایمر مبتلا شده است. وی مشغول صرف ناهار بود و به سرعت و بدون فرودادن لقمه‌های قبلی، دهانش را از غذا پر می‌کرد. مقداری غذا به گلویش پرید وپس از چند سرفه، دیگر قادر به نفس کشیدن نبود. صورتش بنفش رنگ شد و به‌نظر می رسید چشمانش در حال خارج شدن از حدقه است. با دهان پر و مسدود بودن مجرای تنفسی، وی توان درخواست کمک نداشت.
.
خوردن و آشامیدن و وابستگی به مراقبت کننده
خوردن و آشامیدن از ضروریات زندگی ماست. تغذیه خوب و متعادل، و همراه با سایر افراد خانواده، مزایای بی‌شماری دارد. از جمله، علاوه بر رفع گرسنگی، روابط اجتماعی و عاطفی مناسب ایجاد می‌کند و به بهبود وضعیت ذهنی ما کمک می نماید. (مقاله تغذیه را مطالعه کنید).
بیماران مبتلا به آلزایمر و دمانس نیازهای پشتیبانی خاص خود را دارند و وابستگی آنها به مراقبت کننده در امور خوردن و آشامیدن، با پیشروی بیماری، بی‌وقفه افزایش می‌یابد:
- بیمار در ابتدای بیماری، از عهده خوردن و آشامیدن روزمره خود به‌خوبی بر می‌آید. وی احساس تشنگی و گرسنگی دارد، می‌داند مواد غذایی و آشامیدنی کجاست و به‌موقع عمل تغذیه خود را انجام می‌دهد. ولی متاسفانه این دوران استقلال پایدار نیست و به زودی مشکلات فراموشی، عدم درک زمان و مکان، و از دست رفتن توانایی‌های قضاوت و تصمیم‌گیری، استقلال وی را در امور تغذیه مختل می‌کند.
- متناسب با از دست رفتن توانایی‌ها، نیاز بیمار به کمک مراقبت کننده پیوسته افزایش می‌یابد. این نیاز در ابتدا ممکن است در حد یادآوری‌کردن مواقع صرف غذا، آماده‌سازی غذا، و تشویق بیمار به صرف آن محدود شود. بیمار ممکن است نیازمند زمان بیشتری برای صرف غذا باشد، کمی غذای خود را ریخت و پاش کند، و لازم باشد غذای او را به ترتیب، مثلا اول سالاد و بعد غذای اصلی را، در برابر وی قرار دهید.
- با پیشروی بیماری، خوردن و آشامیدن بیمار با مشکلات جدیدی روبرو میشود. وی دیگر نمی‌تواند به‌تنهایی از عهده غذا خودرن خود برآید و برای ادامه یافتن تغذیه مناسب، کاملا به مراقبت کننده خودش وابسته می‌گردد. درمراحل شدیدتر بیماری، وی درک و توان استفاده درست از قاشق و چنگال را از دست می‌دهد، و حتی از خوردن غذا با دست ناتوان میشود.
.
محیط مناسب وتغذیه متعادل
برنامه تغذیه متعادل و کامل بیمار را با توجه به نیازها و غذاهای مورد علاقه وی تهیه کنید و غذای وی را در محیطی آرام به او بخورانید. (مقاله تغذیه را مطالعه کنید). راهکارهای زیر را به کار بندید:
- از متخصص تغذیه در مورد رژیم غذایی منطبق با سایر بیماریهای زمینه‌ای بیمار، برای مثال فشار خون و یا دیابت، کمک بگیرید. همچنین، با متخصصین گفتار درمانی که کار ارزیابی توانایی بلع را نیز انجام می‌دهند، مشورت کنید.
- محیط تغذیه بیمار در دورانی که وی با مشکلات بلع روبروست بایستی آرام باشد تا بیمار بتواند در عمل خوردن و آشامیدن، تمرکز کامل داشته باشد. تلویزیون را خاموش کنید و از سایر افراد بخواهید از رفت و آمد هنگام غذا دادن به بیمار خودداری کنند.
- مراقبت کننده باید مقدار غذای مصرفی بیمار را همواره تحت کنترل داشته باشد و اطمینان حاصل کند که بیمار حتماً مقدار غذای کافی و مناسب میل کرده باشد. برای کنترل بیشتر، می‌توانید غذای وی را قبلاً در ظرف مورد نظر بریزید و سر میز بیاورید.
- میزان کالری مورد نیاز بیماران، با توجه به وزن و فعالیت فیزیکی آنها یکسان نیست و یک الگو و رژیم واحد برای همه آنها کار برد ندارد. توجه داشته باشید که پر وری و کم‌خوری هر دو مشکل‌آفرین خواهند بود. در صورت نیاز با متخصص تغذیه مشورت کنید.
- از مصرف کافی مایعات، حداقل ۶ تا ۸ لیوان در روز، که برای یک فرد با وزن و هیکل متوسط لازم است، غافل نباشید. سنگینی وزن، فعالیت فیزیکی، و هوای گرم نیاز به مایعات را بیشتر می‌کند.
- مصرف ناکافی آب باعث بروز استرس در کلیه‌ها و مغز میشود. آشامیدن آب به اندازه لازم، باعث شادابی بیشتر بیمار و نظم اجابت مزاج وی خواهد شد. یبوست و عفونت مجاری ادرار و بسیاری مشکلات ناشی از آنها، ممکن است با مصرف آب کافی، به‌حداقل برسند.
- مراقبت کننده می‌تواند با کنترل رنگ ادرار بیمار، از کافی بودن میزان آب مصرفی او اطمینان حاصل کند. حجم ادرار بیمار ممکن است با توجه به میزان مصرف آب، درجه حرارت محیط، ابتلا به برخی بیماری‌ها مثلاً دیابت، مصرف بعضی داروها و غیره کم یا زیاد شود. ولی بهترین راهنما، رنگ ادرار بیمار است. ادرار بیمار بایستی کم رنگ و بی بو باشد. از پررنگ بودن ادرار بیمار پس از خواب شبانه نگران نباشید زیرا وی چندین ساعت آب ننوشیده و ادرار نکرده است.
.
خطرات احتمالی خوراکی ها را کم کنید
- در بعضی انواع دمانس، مثلاً نوع فرونتو تمپورال، بیمار علاقه‌ی فراوانی به خوردن شیرینی پیدا می‌کند. سعی نکنید او را از معدود لذت‌های زندگی، که یکی از آنها خوردن شیرینی است، محروم کنید و در ضمن به رعایت اعتدال هم توجه داشته باشید. اگر غافل شوید، بیمار ممکن است یک جعبه شیرینی را در یک وعده تمام کند.
- بیمار ممکن است انواع چیزهای در دسترس را، مانند رفتار کودکان خرد سال، در دهان بگذارد. این خطر وجود دارد که وی مواد غیر غذایی و حتی سمی، مانند مواد شوینده و پاک کننده آشپزخانه، ته سیگارهای داخل زیر سیگاری، دستمال کاغذی و غیره را بخورد و کارش به اورژانس و بیمارستان بیافتد. دقت عمل وسواس‌گونه مراقبت کننده می‌تواند از بسیاری از این اتفاقات جلوگیری کند.
- از دادن مکمل‌هایی که ظاهراً می‌توانند جایگزین غذای اصلی باشند، بدون مشورت با پزشک یا متخصص تغذیه، خودداری کنید. این مکمل‌ها اکثراً حاوی مواد قندی و چربی هستند که ممکن است با سایر مسایل پزشکی بیمار سازگاری نداشته باشند.
.
مشکلات خوردن و آشامیدن و سازشگری با آنها
با پیشروی بیماری، بیمار به مشکلات خوردن و آشامیدن دچار میشود. وی ممکن است لقمه را در دهان بگذارد و فراموش کند آن را بجود یا قبل از فرو دادن لقمه اول، لقمه‌ی بعدی را در دهان بگذارد. وی ممکن است لقمه را بجود ولی آن را بلع نکند. چه باید کرد؟
- مراقبت کننده قبل از آنکه لقمه غذا را در دهان بیمار بگذارد، باید مطمئن شود که بیمار لقمه قبلی را بلع کرده است. پر شدن بیش از اندازه دهان، ممکن است باعث ورود مواد به داخل ریه شده مشکلات عفونت ریه و احتمالا خفگی به دنبال بیاورد. یا امکان دارد بیمار فراموش کند چگونه مواد داخل دهانش را بلع نماید و در نتیجه، عمل تغذیه به بن بست برسد.
- اگر بیمارخودش توان خوردن دارد، مراقبت کننده باید هوشیارانه بر این کار نظارت داشته باشد تا از پر شدن بیش از اندازه دهان بیمار از غذا جلوگیری کند.
- ممکن است یک لقمه در گلوگاه بیمار گیر کند و راه تنفس وی را ببندد. اگر بیمار به چنین مشکلی دچار شد، مراقبت‌کننده بایستی با آرامی مانور هایملیخ را در مورد او انجام دهد که راه تنفس وی باز شود و از خفگی بیمار جلوگیری شود. (شرح مانور هایملیخ در پانوشت). این مشکل برای افراد سالم هم پیش می‌آید ولی سلامت و توان بیمار بسیار شکننده است و نیاز به هوشیاری مستمر مراقبت کننده دارد.
مشکلات خوردن و آشامیدن با پیشروی بیماری بیشتر میشود. شرح مشکلات و راه‌های سازشگری با آن را در مقاله خوردن و آشامیدن، دوران پایانی مطالعه کنید.
مطالب این مقاله جایگزین مشاوره شخصی و خصوصی خواننده با اشخاص ذیصلاح و متخصص در رشته حرفه ای ایشان از جمله پزشکان، روانشناسان، حقوقدانان، و سایر حرف مربوطه نیست. توصیه میشود همواره، برای هر مورد بخصوص که با ان روبرو هستید، با متخصص مربوطه مشورت نمایید.
پانوشت
کمکهای اولیه و شرح مانور هیملیخ:
۱– از بیمار بپرسید آیا حالت خفگی دارد؟
۲– اگر بیمار به شدت سرفه میزند و می تواند صحبت کند، اجازه بدهید با سرفه زدن کانال هوای وی باز شود.
۳– اگر بیمار سرفه نمی زند و نمی تواند صحبت کند و علایم خفگی در وی مشاهده میکنید، مانور هیملیخ را به شرح زیر انجام دهید:
– پشت سر بیمار قرار بگیرید و دو بازوی خود را دور کمر وی حلقه کنید؛
– مشت خود را گره کنید، و آن را روی شکم بیمار، زیراخرین دنده و درست بالای ناف قرار دهید. انگشت شصت خود را به طرف داخل و روی شکم بیمار قرار دهید؛
– با دست دیگر، مشت خود را محکم بگیرید؛
– با مشتتان و به کمک دست دیگر، فشارهای محکم و پشت سر هم، به طرف داخل و رو به بالا، به شکم بیمار وارد کنید؛
– این حرکت را چند مرتبه و تا رها شدن لقمه ای که در گلوی بیمار گیر کرده است ادامه دهید؛
– در صورت نیاز از اورژانس کمک بگیرید.
مراجع و منابع
- nlm.nih.gov; (n.d.), Heimlich maneuver, retrieved June 2016, from https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/000047.htm
- fa.wikipedia.org; (n.d.), Heimlich maneuver, retrieved June 2016, from https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D9%81%DA%AF%DB%8C
ویدیوی کمک های اولیه مانور هایملیخ از سایت دفلک:
بخشی از مقاله فوق برای سهولت دسترسی کاربر در زیر درج شده است.
خفگی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد
خفگی[۱] (درزبان عاميانه: خُنّاق) در پزشکی به وضعیتی گفته میشود که مسیر جریان هوای تنفسی به درون بدن و ریه با دشواری بسیار جدی و بسته‌شدن٬ روبرو شود.
خفگی باعث آسفیکسی میشود که نخست به آن دسته از بافت‌ها و اندام‌های حساس به هیپوکسی، برای نمونه مغز، آسیب میزند.
بدن پس‌از انسداد مجرای تنفسی و با استفاده از اکسیژن باقی‌مانده در خون و شش‌ها تا چند دقیقه مشکلی نخواهد داشت و سپس این محرومیت تنفسی در مدت ۶-۴ دقیقه باعث آسیب و مرگ بافت‌های مغزی میشود به همین دلیل به این زمان زمان طلایی[۲] می‌گویند.[۳] [۴] خفگی معمولاً باتنفس‌خواهی[۵] همراه است. نیاز بدن به تنفس به خاطر افزایش دی‌اکسید کربن در خون ایجاد میشود و نه به خاطر کمبود اکسیژن در خون بدن.
تنگی نفس، کبودی لب‌ها و نوک انگشتان، کاهش یا توقف حرکات قفسه سینه، رنگ پریدگی، اشکال در صحبت کردن، سرفه، گشادی مردمک، چنگ زدن گردن با دست، خرخر کردن، لرزش، تشنج، کاهش سطح هوشیاری، کندی و نامنظمی نبض و از دست دادن حواس از علائم اولیه خفگی هستند.[۶]
علل خفگی
مسدود شدن مجرای تنفسی توسط اجسام خارجی مانند لقمه غذا، آب نبات، دکمه و مواد استفراغی. فشار خارجی مانند خفه کردن – بیماریهای تنفسی – لارنگواسپام – مسمومیت دارویی – به عقب برگشتن زبان در