1..
 |
|
|
نویسنده: مهندس مهدی صمدانی
به روز رسانی: تیر ۱۴۰۰
.
در این مقاله می‌خوانیم:
- مراقبت از دهان و دندان بیمار
- مراحل مسواک زدن
- اقدامات اساسی اولیه
- اقدامات مستمر
- بیماری های دهان و دندان
- ملاقات با دندانپزشک
.
مراقبت از دهان و دندان بیمار
بیمار مبتلا به آلزایمر و سایر انواع دمانس، دیر یا زود توان رعایت بهداشت دهان و دندان خود را از دست می‌دهد وعدم توجه به این نیاز ممکن است مشکلات فراوانی به بار آورد. بیمار در ابتدا ممکن است به علت فراموش کردن مراحل مختلف مسواک زدن و تقدم و تاخر آنها، رغبتی به این کار نشان ندهد و با مراقبت‌کننده همکاری نکند. با پیشروی بیماری، نیازهای مراقبتی در مورد دهان و دندان کاملا بر عهده مراقبت‌کننده خواهد بود.(۱۲۸)، (۱۲۹)، (۱۳۰)
.
مراحل مسواک زدن
مراحل مورد نیاز برای مسواک زدن را که امری عادی و از آموخته‌های دوران کودکی است در نظر بگیرید: برداشتن مسواک، برداشتن تیوب خمیردندان، باز کردن درب آن، فشاردادن تیوب با ملایمت و قراردادن مقدار کافی خمیردندان روی مسواک، بستن درب تیوب و گذاشتن آن در جای خود، مسواک زدن درست و کنترل کردن کف تولید شده در دهان، جلوگیری از ریختن کف خمیردندان به روی لباس و خارج از دستشویی، شستن دهان و مسواک و قرار دادن مسواک در جای خود، و نهایتاً خشک کردن دست و صورت با حوله را، همه ما بدون فکر کردن انجام می‌دهیم. با پیشروی بیماری انجام این کار ساده از توان بیمار خارج میشود.
با از دست رفتن این توانایی، بیمار در انجام کار به ترتیب لازم، دچار اشکال میشود. وی ممکن است فی‌البداهه روش جدیدی را از خود ابداع کند یا از انجام کار نظافت شخصی خود سر باز زند. به کرات دیده شده که بیمار از خمیرریش یا هر چیز دیگری که در دسترس باشد به‌جای خمیر دندان استفاده کرده است.
.
اقدامات اساسی اولیه
بهترین زمان برای ترمیم‌های اساسی دندان بیمار در ابتدای بیماری است. در مراحل اولیه بیماری که بیمار صحبت مراقبت‌کننده و پزشک را درک می کند، می‌تواند اظهار نظر کند و با پزشک همکاری نماید، انجام ترمیم‌های زمان بر و مراجعات مکرر به پزشک آسان‌تر است. با پیشروی بیماری، توان فیزیکی بیمار به تحلیل می‌رود، او از درک انجام خواسته‌های دندانپزشک ناتوان میشود، و در نتیجه مداوای لثه و ترمیم دندان بیمار به معضل بزرگی تبدیل خواهد شد.(۱۳۱)
- در ابتدای بیماری به دندانپزشک مراجعه کنید، او را از تشخیص بیماری دمانس آگاه کنید، و از او بخواهید با پیش‌بینی نیازهای کوتاه مدت و دراز مدت بیمار، معالجه و ترمیم لازم را برنامه‌ریزی و انجام دهد.
- اگر بیمار به یک دست دندان مصنوعی جدید نیاز دارد، هرچه زودتر برای این کار اقدام کنید.
- اگر دندان‌های بیمار در اثر پوسیدگی احتیاج به پر کردن دارند یا نیاز به روکش و پل جدید دارند، در اسرع وقت این ترمیم‌ها و بازسازی‌ها را انجام دهید.
- اگر لثه بیمار دچار مشکل است و احتیاج به جراحی دارد بهترین زمان برای مداوا در شروع بیماری است.
- در صورت وجود مشکلات و بیماری‌های لثه، از ترمیم‌های پر هزینه و زمان بر دندان مانند روکش و پل، خود داری کنید. برای اطمینان بیشتر با پزشک متخصص لثه مشورت کنید.
.
اقدامات مستمر
مراقبت‌های مربوط به بهداشت دهان و دندان را سرسری نگیرید:
- به بیمار کمک کنید که حداقل روزی دو مرتبه دندان‌های خود را مسواک زند. آخرین مسواک زدن بایستی در پایان روز و قبل از رفتن به رختخواب باشد.
- از دستورالعمل‌های کوتاه و روشن استفاده کنید. نگویید دندان‌هایتان را مسواک کنید. بگویید مسواک را در دست نگه دارید؛ خمیر دندان را روی مسواک بگذارید؛ حالا مسواک کنید. می‌توانید از راهکار «به من نگاه کنید» استفاده کنید. قدم‌های کوچک مسواک زدن را با توضیح دادن کوتاه و روشن عملاً انجام دهید و فرصت دهید بیمار حرکات شما را تکرار کند.
- مسواک‌های مختلف را آزمایش کنید و از نوعی که کارسازتر است استفاده کنید. استفاده از مسواک‌های برقی به علت تولید صدا، اضطراب، و سردرگمی در بیمار توصیه نمی‌شود مگر اینکه بیمار به استفاده از آنها از قبل عادت داشته باشد.
- اگر بیمار دندان مصنوعی دارد، بعد از هر وعده غذا، آنها را از دهان وی خارج کنید و با آب و مسواک ذرات غذا را از دندان‌ها پاک کنید.
- هر شب دندان‌های مصنوعی بیمار را در لیوان حاوی مایع دهان شویه خیس کنید و با کمک یک گاز کوچک و یا مسواک نرم، لثه، زبان، و حفره دهان بیمار را تمیز کنید.(۱۳۲)
- موقع غذا خوردن به دقت حرکات صورت و نحوه جویدن غذا توسط بیمار را تحت نظر بگیرید. اگر بیمار غذا نمی‌خورد یا صورت او به علت درد در هم می‌رود، ممکن است درد دندان و لثه داشته باشد و یا دندان‌های مصنوعی او قالب دهان نباشند.
- با پیشروی بیماری، بهداشت دهان و مسواک زدن دندان‌ها بر عهده‌ی مراقبت‌کننده می‌افتد. در هر مورد دست‌های خود را با آب و صابون بشویید، به آرامی هر قدم را برای بیمار توضیح دهید و توجه کنید به لثه بیمار صدمه نزنید.
.
بیماری های دهان و دندان
مراقبت‌کننده باید با دقت نظر و هوشیاری، متوجه بروز بیماری‌های دهان و دندان در بیمار مبتلا به دمانس باشد. این بیماران از بیان ناراحتی خود ناتوانند و ممکن است مشکلی کوچک، در صورت عدم توجه مراقبت‌کننده، به معضلی بزرگ تبدیل شود.(۱۳۳)
- وزن بیمار دمانس در مراحل مختلف بیماری ممکن است زیاد یا کم شود. این تغییر وزن ممکن است باعث قالب نشدن دندان مصنوعی بیمار در دهان او شود و در نتیجه لثه او را مجروح و متورم کند.
- در اثر پوسیدگی دندان، بیمار ممکن است به ورم لثه یا عفونت دچار شود.
- علاوه بر مسأله درد و ناراحتی ناشی از دندان پوسیده، لثه متورم و خونی، و دندان مصنوعی که قالب دهان نیست، و عفونت دهان و دندان، بزاق بیمار را آلوده می‌کند و در اثر ورود این باکتری‌ها به کانال تنفسی بیمار (اسپیراسیون یا استنشاق مواد غذایی)، وی به عفونت ریه دچار میشود. مقاله پنومونی یا ذات الریه را مطالعه نمایید.
- درد و ناراحتی مربوط به دندان و لثه باعث میشود که بیمار نتواند غذای خود را به خوبی بجود و در نتیجه ممکن است دچار سوء‌هاضمه شود یا از غذا خوردن دست بکشد و دچار سوء‌تغذیه گردد. مقاله تغذیه و برنامه غذایی را مطالعه نمایید.
- دو نوع بیماری اصلی دهان و دندان، یکی بیماری لثه و دیگری بیماری پوسیدگی دندان است. هر دوی این بیماری‌ها می‌توانند دردناک باشند و سردرگمی و اضطراب بیمار را افزایش دهند.
- مصرف شکر چه به صورت مخلوط با غذا مانند انواع نوشابه‌ها و چه به صورت شیرینی و شکلات باعث تسریع پوسیدگی دندان‌ها میشود. بهتر است دفعات مصرف مواد شیرینی را کم کنید و محدود به زمان خوردن غذا کنید.
- بعضی از داروهایی که برای بیماران دمانس تجویز می‌شوند باعث خشکی دهان می‌شوند. کمبود بزاق دهان باعث آسیب پذیری مخاط دهان و تسریع در پوسیدگی دندان‌ها میشود. آشامیدن جرعه‌های آب در طول روز و در زمان صرف غذا ممکن است کمک مؤثری باشد. می‌توانید با تایید پزشک، از ژل یا اسپری بزاق مصنوعی استفاده کنید.(۱۳۴)
- از دندان مصنوعی بیمار به دقت مراقبت کنید. اگر دندان بیمار گم شود یا اشتباهاً در سطل زباله انداخته شود، تهیه یک دست دندان جدید با مشکلات فراوانی همراه خواهد بود چون امکان همکاری و توان بیمار مرتباً رو به زوال است.
.
ملاقات با دندانپزشک
- انتخاب دندانپزشک نیاز به بررسی و دقت فراوان دارد. بهترین انتخاب برای شما دندان پزشکی است که تجربه و حوصله کار کردن با بیماری که به نوعی دمانس مبتلاست را داشته باشد.
- محل مطب و راه‌های دسترسی به آن را بررسی کنید. وجود پلکان، مشکلات پارکینگ، و زمان انتظار ممکن است با پیشروی بیماری، کم حوصلگی بیمار، و نیاز به ویلچر، دسترسی به پزشک را غیر‌ممکن کند.
- رعایت بهداشت دهان و دندان در بیماران دمانس به‌دلیل عدم همکاری آنها، به‌خوبی در منزل امکان پذیر نیست. با توجه به امکانات و توانایی‌های بیمار و مراقبت‌کننده، توصیه میشود در دوره‌های منظم (مثلا هر سه ماه یک مرتبه) بیمار با دندانپزشک ملاقات کند.
- در این ملاقات‌های دوره‌ای، اگر مشکل جدیدی در مورد سلامت دهان و دندان بیمار بوجود آمده باشد از آن آگاه خواهید شد و با توجه به توانایی‌های بیمار و مشورت با دندانپزشک، بهترین راه سازشگری با آنرا انتخاب خواهید کرد.
.
.. مطالب این مقاله جایگزین مشاوره شخصی و خصوصی خواننده با اشخاص ذیصلاح و متخصص در رشته حرفه ای ایشان از جمله پزشکان، روانشناسان، حقوقدانان، و سایر حرف مربوطه نیست. توصیه میشود همواره، برای هر مورد بخصوص که با ان روبرو هستید، با متخصص مربوطه مشورت نمایید.
.
.
منابع و مراجع
128. alzheimers.org.uk; (n.d.), Dental Hygiene pdf, retrieved Dec 2016, from
https://www.alzheimers.org.uk/site/scripts/download_info.php?fileID=2632
.
- alzheimers.org.uk; (n.d.), Dental Hygiene, retrieved Dec 2016, from https://www.alzheimers.org.uk/site/scripts/documents_info.php?documentID=138
.
- Alzheimer’s Association; (n.d.), Alzheimer’s Dementia Dental, retrieved Dec 2016, from https://www.alz.org/care/alzheimers-dementia-dental.asp
.
- agingcare.com; (n.d.), Dementia patients find dental check-ups challenging, retrieved Dec 2016, from https://www.agingcare.com/articles/dementia-patients-find-vision-dental-hearing-check-ups-challenging-137423.htm
.
132. انجمن آلزایمر ایران؛ (n.d. )، دندان مصنوعی، دریافت شده در تاریخ آذر ۱۳۹۵ از وبسایت
.
- انجمن آلزایمر ایران؛ (n.d. )، درمانهای دهان و دندان، دریافت شده در تاریخ آذر ۱۳۹۵ از وبسایت
.
- انجمن آلزایمر ایران؛ (n.d. )، داروها و مشکلات دندان در بیماران ، دریافت شده در تاریخ آذر ۱۳۹۵ از وبسایت