.
 |
|
|
نویسنده: مهندس مهدی صمدانی
.
در این مقاله می‌خوانیم:
- امور رانندگی
- مهارت در رانندگی
- دمانس(فرسایش مغز)[2]و مهارت در رانندگی
- ابتلا به نوعی دمانس(فرسایش مغز) و ادامه رانندگی
- شرایط رانندگی ایمن چیست؟
- نشانه‌های ناامن بودن رانندگی
- مسایل حقوقی و مالی
- سازشگری با مشکل رانندگی
- راهکارهای نهایی
.
امور رانندگی
پدر بزرگ سه سال قبل به بیماری آلزایمر مبتلا شده بود. احمد در پایان روز به منزل بازگشت و به عادت همیشگی، سراغ پدر بزرگ رفت ولی اثری از وی نیافت. همسر احمد به او گفت که نتوانسته جلوی پدر بزرگ را بگیرد و او ساعتی قبل با اتومبیل از منزل خارج شده است. احمد با کمک پلیس و سایر فامیل، نهایتا نیمه‌های شب، پدر بزرگ را گرسنه و تشنه در کلانتری پیدا کرد. عابری که با او تصادف کرده بود به بیمارستان منتقل شده بود.
.
مهارت در رانندگی
رانندگی کار پیچیده‌ای‌ست که نیاز مداوم به ترکیبی از عملیات تفکر، تصمیم‌گیری، و اجرای سریع تصمیم‌ها، همراه با بهره‌گیری از حواس بینایی و شنوایی دارد. بیشتر ما، با توجه به تجربه سال‌ها رانندگی و بدون در نظر گرفتن پیش‌نیازهای بالا، به آسانی و خودکار رانندگی می‌کنیم. با بالا رفتن سن، به دلایل ضعف ماهیچه‌ها، کم شدن حس‌های بینایی و شنوایی، و تنوع داروهای مصرفی، زمان عکس العمل[1] ما طولانی‌تر شده و به از دست رفتن تدریجی مهارت‌های رانندگی می‌انجامد.
.
دمانس(فرسایش مغز)[2] و مهارت در رانندگی
بیماران مبتلا به دمانس، به‌دلیل تحلیل قوای مغزی و فکری، از تصمیم‌گیری سریع و صحیح ناتوانند و در نتیجه احتمال بروز تصادف و صدمه دیدن آنها بیشتر از سایر رانندگان است. آنها برای درک درست موقعیت‌های مختلف، تصمیم‌گیری در باره اقدام لازم، و انجام مانورهای مورد نیاز، از سرعت و دقت لازم برخوردار نیستند. تغییرات شناختی و کندی یا نقص پردازش اطلاعات، آسیب‌پذیری بیماران مبتلا به فرسایش مغز را در امور رانندگی دو چندان می‌کند.
- اگر کسی از افراد خانواده شما مکررا تصادف می‌کند، این یک زنگ خطر است و باید برا ی روشن شدن علت آن به پزشک مراجعه نمایید.
- در بیماری آلزایمر، فراموشی کوتاه مدت معمولا قبل از سایر عوارض بروز می‌کند و می تواند هشداری برای اطرافیان باشد. در حالی‌که در بعضی از انواع دمانس، اختلالات ذهنی قبل از فراموشی پدیدار میشود و ممکن است بیمار با وجود دمانس خفیف، بیماری‌اش از اطرافیان پوشیده بماند. مقاله انواع دمانس را مطالعه نمایید.
.
ابتلا به نوعی دمانس(فرسایش مغز) و ادامه رانندگی
- آیا پس از ابتلا به نوعی بیماری دمانس، باید بیمار از رانندگی کردن منع شود؟ ابتلا به دمانس به خودی‌خود منجر به ممنوعیت از رانندگی بیمار نمی‌شود. پرسش مهم این است که آیا رانندگی بیمار برای او و سایرین خطر آفرین است؟ آیا او از توانایی‌های مختلف ادراکی که در رانندگی ایمن مورد نیاز می‌باشد برخوردار است؟
- بیمار معمولاً باور دارد که سالم است و از عهده انجام کارهای خود، از جمله رانندگی، مانند گذشته بر می‌آید. بر اساس آمار منتشره از سوی موسسه ملی سلامتی آمریکا، یک پنجم کسانی که به دمانس زودرس مبتلا می‌باشند به رانندگی ادامه می‌دهند در حالی که دو سوم آنها خطر آفرینند.
- از آنجا که دمانس بیماری تحلیل‌برنده و پیش‌رونده است، بیماری که اکنون توان رانندگی دارد، چندی بعد ممکن است به‌دلیل پیشروی بیماری، رانندگی او از ایمنی لازم برخوردار نباشد. به همین دلیل، نظارت بر توان رانندگی بیمار باید امری مستمر تلقی شده و هر چند مدت یکبار، در خیابان و جاده، عملا مورد آزمایش قرار گیرد.
- دقت داشته باشید که درک و توان بیمار ممکن است در طول روز هم با نوسان‌هایی همراه باشد و عواملی مانند خستگی، توان تصمیم‌گیری و دقت او را تحت تاثیر قرار دهد. به‌عبارت دیگر، بیمار مبتلا به دمانس خفیف که در ساعات اولیه روز به‌خوبی از عهده رانندگی ایمن بر می‌آید، ممکن است بعد از ظهر همان روز این توانایی را کاملا از دست بدهد.
- مراقبت‌کننده باید با هوشیاری بر ایمن بودن رانندگی بیمار نظارت کند. در صورت نیاز می‌توانید از افراد متخصص برای ارزشیابی ایمنی رانندگی بیمار کمک بگیرید. هدف این است که بالاترین سطح استقلال برای بیمار حفظ شود در حالی که ایمنی او و سایر شهروندان به خطر نیفتد. در صورت نیاز از پزشک کمک بگیرید.
- پزشک معالج باید با بررسی وضعیت توانایی‌های فیزیکی، مهارت‌های ادراکی، و نوع داروهای مصرفی بیمار، نسبت به ایمنی رانندگی او اظهارنظر کند. بیماران معمولاً به توصیه‌های پزشکان بیشتر از راهنمایی‌های مراقبت‌کننده خود عمل می‌کنند و بهتر است پزشک این تصمیم را برای بیمار به‌روشنی توضیح دهد.
- نقش پزشک خانواده که در جریان سایر بیماری‌ها ی عزیز شما قرار دارد نیز حائز اهمیت است.
.
شرایط رانندگی ایمن چیست؟
برای رانندگی ایمن، راننده بایستی:
- در ضمن آگاهی مستمر از شرایط رانندگی مانند لغزندگی یا کم عرض شدن جاده، از دقت و تمرکز لازم برخوردار باشد؛
- فاصله مناسب را رعایت کرده با سرعت متعادل در خط مجاز تردد نماید؛
- به اتفاقات جاده‌ای، حوادث، و موانع سر راه واکنش مناسب نشان دهد؛
- اعمال سایر رانندگان را پیش‌بینی نموده، تصمیم به‌جا بگیرد؛
- هنگام رانندگی آرامش خود را حفظ کرده و بر اعصاب خود مسلط باشد.
.
نشانه‌های ناامن بودن رانندگی
مشاهده نشانه‌های زیر در بیمار بایستی زنگ خطر برای توقف رانندگی تلقی شود:
- فراموش کردن آدرس‌ها، عدم آگاهی از زمان، و گم شدن در مکان‌های آشنای قبلی؛
- عدم توجه به علائم رانندگی؛
- کندی و اشتباه در تصمیم‌گیری در رانندگی؛
- رانندگی با سرعت غیر مجاز و نامناسب؛
- عصبانیت و گیجی در زمان رانندگی؛
- تصادف‌های مکرر؛
- عدم توجه به جدول‌های کنار خیابان؛
- اشتباه کردن بین پدال‌های ترمز و گاز.
.
مسایل حقوقی و مالی
در کشور ما تا جایی که ما اطلاع داریم، میزان مشخصی از فرسایش مغز که قانونا فرد را از رانندگی محروم کند وجود ندارد و همین امر ممکن است در صورت بروز تصادف، مشکلات فراوانی برای بیمار و خانواده او بوجود آورد. دستور العمل‌های جدید راهنمایی و رانندگی به این مشکل توجه کرده است ولی روش‌های کاری و قوانین موجود نیاز به باز نگری دارد.
- گواهینامه رانندگی افراد هفتاد سال و بالاتر، معمولا پس از گواهی پزشک برای مدت پنج سال تمدید میشود در حالی‌که گواهینامه سایر رانندگان اعتبار ده ساله دارد.
- هنگام تقاضای تمدید گواهینامه رانندگی، متقاضی پرسشنامه مخصوص راهنمایی و رانندگی مربوط به سابقه پزشکی خود را تکمیل نموده و متعهد میشود که پرسش‌ها را با صداقت پاسخ داده است.
- هنگام معاینه بینایی، چشم پزشک براساس پرسشنامه تکمیل شده از طرف متقاضی و مشاهدات ظاهری، در مورد توانایی رانندگی بیمار نظر می‌دهد و در صورت لزوم، متقاضی را برای انجام آزمایش‌های بیشتر و معاینه تخصصی‌تر به کمیسیون پزشکی معرفی می‌نماید.
- بدیهی است که اگر بیمار مبتلا به دمانس خفیف، از بیماری خود آگاه نباشد یا آنرا در پرسشنامه پزشکی منعکس نکند، ممکن است گواهینامه او تمدید شود و در نتیجه بیماری که احتمالا بایستی از رانندگی منع و گواهینامه او لغو شود، اجازه رانندگی پیدا می‌نماید.
- در صورت بروز تصادف و ایجاد جرح و خسارت، فامیل بیمار نیز ممکن است مقصر شناخته شوند و از نظر قانونی مسئول باشند.
- شرکت بیمه هم ممکن است از پرداخت هزینه درمان، خسارت، و دیه، که می‌تواند رقم قابل توجهی باشد، به‌دلایل فوق سر باز زند و برای بیمار و فامیل او مشکل ایجاد نماید.
.
سازشگری با مشکل رانندگی
مطلوب‌ترین راهکار، قانع کردن بیمار به توقف رانندگی است. بیماران مبتلا به آلزایمر در ابتدای بیماری از درک بالایی برخوردارند و امکان موفقیت در قانع کردن آنها وجود دارد ولی به‌دلیل فراموشی، ممکن است مجبور باشید این کار را به دفعات انجام دهید. در بیماران مبتلا به دمانس فرونتو تمپورال، به‌دلیل مختل شدن توان قضاوت بیمار، قانع کردن او بر اساس منطق معمولا بی‌نتیجه است. برای توقف رانندگی بیمار می توانید از راهکارهای زیر استفاده کنید:
- با بیمار به ملایمت و صمیمانه در باره توقف رانندگی صحبت کنید. توجه داشته باشید که این مکالمه شاید در یک جلسه به نتیجه نرسد. واضح است که توقف رانندگی، به‌دلیل از دست رفتن استقلال بیمار، می‌تواند برای او بسیار اضطراب‌آور باشد.
- نگرانی‌های خود را نسبت به ادامه رانندگی بیمار و خطرات جانی و مالی احتمالی برای او و سایرین را به آرامی و با لحنی احترام آمیز و دوستانه شرح دهید. اگر واکنش بیمار پرخاشگرانه است، صحبت را به زمانی که او آرامتر است موکول نمایید.
- دست نوشته پزشک را که به صراحت دستور توقف رانندگی بیمار را داده است به او نشان دهید. در صورت لزوم از دوستان و سایر افراد فامیل که بیمار برای گفته‌ی آنها احترام قائل است کمک بگیرید.
- راه‌های جایگزین منطقی را مانند اتوبوس، تاکسی، آژانس تاکسیرانی، و داوطلبی خودتان برای جابه‌جایی او را، در‌حالی‌که عشق و مهربانی بی‌چون‌و‌چرای خود را بازگو می کنید، برای بیمار بر شمارید.
- ممکن است این گفتگو به نتیجه مطلوب نرسد. بعضی از بیماران به آسانی رانندگی را ترک می کنند در‌حالی‌که گروهی دیگر سرسختی نشان می‌دهند.
- با بردباری با این مشکل روبرو شوید ولی در مورد توقف رانندگی پافشاری کنید. اضطراب، پرخاشگری، و عصبانیت بیمار به علت پیشروی بیماری و از دست دادن استقلال، امری عادی است.
.
راهکارهای نهایی
در صورتی که راهکارهای فوق موثر نبوده و بیمار بر ادامه رانندگی پافشاری نماید، برای جلوگیری از بروز خطرات جانی و مالی برای بیمار و دیگران، به راه های زیر متوسل شوید:
- سویچ اتومبیل را پنهان کنید.
- با برداشتن قطعه‌ای از اتومبیل آن را از کار بیندازید. در صورت لزوم از مکانیک کمک بگیرید.
- اتومبیل را بفروشید.
.مطالب این مقاله جایگزین مشاوره شخصی و خصوصی خواننده با اشخاص ذیصلاح و متخصص در رشته حرفه ای ایشان از جمله پزشکان، روانشناسان، حقوقدانان، و سایر حرف مربوطه نیست. توصیه میشود همواره، برای هر مورد بخصوص که با ان روبرو هستید، با متخصص مربوطه مشورت نمایید.
.
مراجع و منابع
- ncbi.nih.gov; (n.d.), Dementia and Driving, retrieved Feb 2017, from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1294722/pdf/jrsocmed00112-0017.pdf
- ncbi.nih.gov; (n.d.), Driving and Dementia-health professionals can play an important role, retrieved Feb 2017, from https://www.nia.nih.gov/alzheimers/features/driving-and-dementia-health-professionals-can-play-important-role
- alz.org; (n.d.), Dementia and Driving, retrieved Feb 2017, from http://www.alz.org/care/alzheimers-dementia-and-driving.asp
- Alzheimers.org.uk; (n.d.), Dementia and Driving, retrieved Feb 2017, from https://www.alzheimers.org.uk/site/scripts/documents_info.php?documentID=144
- Traffic police Tehran; (n.d.), آیین نامه قوانین راهنمایی و رانندگی، retrieved March 2017, from http://traffic.tehran.ir/Portals/0/Document/rules/Aeen%20Nameh%20Rannandgi.pdf
- epolice.ir; (n.d.), تمدید گواهینامه رانندگی پلیس +10، retrieved March 2017, from http://www.epolice.ir/page.php?37
- www.rahvar120.ir; (n.d.), شرایط تمدید گواهینامه رانندگی ۷۰ سال و بالاتر، retrieved March 2017, from http://rahvar120.ir/?siteid=1&pageid=2527
پانوشت
[1] Reaction time
[2] Dementia